Investigation of Coming and Going
(return to list of Contents & Translation of "Mulamadhyamakakarika: Verses from the Centre")
Chapter 2. Investigation of Coming and Going
(Walking)
________________________________
རེ་ཞིག་སོང་ལ་མི་འགྲོ་སྟེ།
མ་སོང་བ་ལའང་འགྲོ་བ་མིན།
སོང་དང་མ་སོང་མ་གཏོགས་པར།
བགོམ་པ་ཤེས་པར་མི་འགྱུར་རོ།།
1. re zhig song la mi 'gro ste/
ma song ba la'ang 'gro ba min/
song dang ma song ma gtogs par/
bgom pa shes par mi 'gyur ro//
1. Then there is no going in what has gone; there is no going also in what has not [yet] gone. Motion is unknowable apart from what has gone and not [yet] gone.
________________________________
གང་ན་གཡོ་བ་དེ་ན་འགྲོ།
དེ་ཡང་གང་ཕྱིར་བགོམ་པ་ལ།
གཡོ་བ་སོང་མིན་མ་སོང་མིན།
དེ་ཕྱིར་བགོམ་ལ་འགྲོ་བ་ཡོད།།
2. gang na g.yo ba de na 'gro/
de yang gang phyir bgom pa la/
g.yo ba song min ma song min/
de phyir bgom la 'gro ba yod//
2. Where there is moving, there there is going. Furthermore, because moving is within motion -- and is neither gone nor not [yet] gone, therefore, there is going within motion.
________________________________
བགོམ་ལ་འགྲོ་བ་ཡིན་པར་ནི།
ཇི་ལྟ་བུར་ན་འཐད་པར་འགྱུར།
གང་ཚེ་འགྲོ་བ་མེད་པ་ཡི།
བགོམ་པ་འཐད་པ་མེད་ཕྱིར་རོ།།
3. bgom la 'gro ba yin par ni/
ji lta bur na 'thad par 'gyur/
gang tshe 'gro ba med pa yi/
bgom pa 'thad pa med phyir ro//
3. How can going be possible within motion? Because motion that is not going is impossible.
________________________________
གང་གི་བགོམ་པ་ལ་འགྲོ་བ།
དེ་ཡི་བགོམ་ལ་འགྲོ་མེད་པར།
ཐལ་བར་འགྱུར་ཏེ་གང་གི་ཕྱིར།
བགོམ་ལ་འགྲོ་བ་ཡིན་ཕྱིར་རོ།།
4. gang gi bgom pa la 'gro ba/
de yi bgom la 'gro med par/
thal bar 'gyur te gang gi phyir/
bgom la 'gro ba yin phyir ro//
4. For whomever there is going within motion, for him it will follow that there [could be] no going within motion, because there is going within motion.
(Or, following the structure and wording of v. 10: "To claim that there is going within motion implies that there could be no going within motion, because it is asserted there is going within motion.")
________________________________
བགོམ་ལ་འགྲོ་བ་ཡོད་ན་ནི།
འགྲོ་བ་གཉིས་སུ་ཐལ་འགྱུར་ཏེ།
གང་གིས་དེ་བགོམ་གྱུར་བ་དང།
དེ་ལ་འགྲོ་བ་གང་ཡིན་པའོ།།
5. bgom la 'gro ba yod na ni/
'gro ba gnyis su thal 'gyur te/
gang gis de bgom gyur ba dang/
de la 'gro ba gang yin pa'o//
5. If there were going within motion, it would follow that going would be twofold: that by which one becomes someone in motion [in a place] and [that by which one] goes in that [place].
________________________________
འགྲོ་བ་གཉིས་སུ་ཐལ་འགྱུར་ན།
འགྲོ་བ་པོ་ཡང་གཉིས་སུ་འགྱུར།
གང་ཕྱིར་འགྲོ་པོ་མེད་པར་ནི།
འགྲོ་བ་འཐད་པར་མི་འགྱུར་ཕྱིར།།
6. 'gro ba gnyis su thal 'gyur na/
'gro ba po yang gnyis su 'gyur/
gang phyir 'gro po med par ni/
'gro ba 'thad par mi 'gyur phyir//
6. If going were twofold, the goer also would be twofold, because going is impossible without a goer.
________________________________
གལ་ཏེ་འགྲོ་པོ་མེད་གྱུར་ན།
འགྲོ་བ་འཐད་པར་མི་འགྱུར་ཏེ།
འགྲོ་བ་མེད་ན་འགྲོ་བ་པོ།
ཡོད་པ་ཉིད་དུ་ག་ལ་འགྱུར།།
7. gal te 'gro po med gyur na/
'gro ba 'thad par mi 'gyur te/
'gro ba med na 'gro ba po/
yod pa nyid du ga la 'gyur//
7. If there were no goer, going would be impossible. If there were no going, where could a goer be existent?
________________________________
རེ་ཞིག་འགྲོ་པོ་མི་འགྲོ་སྟེ།
འགྲོ་བ་པོ་མིན་འགྲོ་བ་མིན།
འགྲོ་པོ་འགྲོ་པོ་མིན་ལས་གཞན།
གསུམ་པ་གང་ཞིག་འགྲོ་བར་འགྱུར།།
8. re zhig 'gro po mi 'gro ste/
'gro ba po min 'gro ba min/
'gro po 'gro po min las gzhan/
gsum pa gang zhig 'gro bar 'gyur//
8. When a goer does not go, a non-goer cannot go; what third one other than a goer and a non-goer could go? [cf. v. 15]
________________________________
གང་ཚེ་འགྲོ་བ་མེད་པར་ནི།
འགྲོ་བ་འཐད་པར་མི་འགྱུར་ན།
རེ་ཞིག་འགྲོ་པོ་འགྲོའོ་ཞེས།
ཇི་ལྟར་འཐད་པ་ཉིད་དུ་འགྱུར།།
9. gang tshe 'gro ba med par ni/
'gro ba 'thad par mi 'gyur na/
re zhig 'gro po 'gro'o zhes/
ji ltar 'thad pa nyid du 'gyur//
9. When a goer* is impossible without going, then how is it possible to say: "a goer goes"?
- 'gro ba: Ts. 102 glosses this as 'gro ba po = 'goer' which makes more sense and agrees with K. 123. Could this be a textual corruption? Line b would read better as: 'gro po thad par mi 'gyur na.
________________________________
གང་གི་ཕྱོགས་ལ་འགྲོ་བ་པོ།
འགྲོ་བ་དེ་ལ་འགྲོ་མེད་པའི།
འགྲོ་པོ་ཡིན་པར་ཐལ་འགྱུར་ཏེ།
འགྲོ་པོ་འགྲོ་བར་འདོད་ཕྱིར་རོ།།
10. gang gi phyogs la 'gro ba po/
'gro ba de la 'gro med pa'i/
'gro po yin par thal 'gyur te/
'gro po 'gro bar 'dod phyir ro//
10. To claim that a goer goes implies that there could be a goer who does not go, because it is asserted that a goer goes. [cf. v. 4]
________________________________
གལ་ཏེ་འགྲོ་པོ་འགྲོ་འགྱུར་ན།
འགྲོ་བ་གཉིས་སུ་ཐལ་འགྱུར་ཏེ།
གང་གིས་འགྲོ་པོར་མངོན་པ་དང།
འགྲོ་པོར་གྱུར་ནས་གང་འགྲོ་བའོ།།
11. gal te 'gro po 'gro 'gyur na/
'gro ba gnyis su thal 'gyur te/
gang gis 'gro por mngon pa dang/
'gro por gyur nas gang 'gro ba'o//
11. If the goer goes, it would follow that going would be twofold: that which reveals* the goer and that which goes once [one] has become a goer.
- Ts. 103 understands mngon as brjod, i.e. "that which allows someone to be designated as a goer." This agrees with K. 124 (vyapadesa).
________________________________
སོང་ལ་འགྲོ་བའི་རྩོམ་མེད་དེ།
མ་སོང་བ་ལའང་འགྲོ་རྩོམ་མེད།
བགོམ་ལ་རྩོམ་པ་ཡོད་མིན་ན།
གང་དུ་འགྲོ་བ་རྩོམ་པར་བྱེད།།
12. song la 'gro ba'i rtsom med de/
ma song ba la'ang 'gro rtsom med/
bgom la rtsom pa yod min na/
gang du 'gro ba rtsom par byed//
12. If a beginning of going does not exist in what has gone, [if] a beginning of going does not exist also in what has not [yet] gone [and if] there does not exist a beginning within motion, wherein is a beginning of going made?
________________________________
འགྲོ་བ་རྩོམ་པའི་སྔ་རོལ་ན།
གང་དུ་འགྲོ་བ་རྩོམ་འགྱུར་བའི།
བགོམ་པ་མེད་ཅིང་སོང་བ་མེད།
མ་སོང་འགྲོ་བ་ག་ལ་ཡོད།།
13. 'gro ba rtsom pa'i snga rol na/
gang du 'gro ba rtsom 'gyur ba'i/
bgom pa med cing song ba med/
ma song 'gro ba ga la yod//
13. Before a beginning of going, there is not any motion or anything which has gone wherein going could begin. How can going exist in what has not [yet] gone?
________________________________
འགྲོ་རྩོམ་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་དུ།
སྣང་བ་མེད་པ་ཉིད་ཡིན་ན།
སོང་བ་ཅི་ཞིག་བགོམ་པ་ཅི།
མ་སོང་ཅི་ཞིག་རྣམ་པར་བརྟག།།
14. 'gro rtsom rnam pa thams cad du/
snang ba med pa nyid yin na/
song ba ci zhig bgom pa ci/
ma song ci zhig rnam par brtag//
14. If a beginning of going is simply not apparent in any way, examine: what has gone? what is motion? what has not [yet] gone?
________________________________
རེ་ཞིག་འགྲོ་པོ་མི་སྡོད་དེ།
འགྲོ་བ་པོ་མིན་སྡོད་པ་མིན།
འགྲོ་པོ་འགྲོ་པོ་མིན་ལས་གཞན།
གསུམ་པ་གང་ཞིག་སྡོད་པར་འགྱུར།།
15. re zhig 'gro po mi sdod de/
'gro ba po min sdod pa min/
'gro po 'gro po min las gzhan/
gsum pa gang zhig sdod par 'gyur//
15. When a goer does not stay, a non-goer cannot stay; what third one other than a goer and a non-goer could stay? [cf. v. 8]
________________________________
གང་ཚེ་འགྲོ་བ་མེད་པར་ནི།
འགྲོ་པོ་འཐད་པར་མི་འགྱུར་ན།
རེ་ཞིག་འགྲོ་པོ་སྡོད་དོ་ཞེས།
ཇི་ལྟར་འཐད་པ་ཉིད་དུ་འགྱུར།།
16. gang tshe 'gro ba med par ni/
'gro po 'thad par mi 'gyur na/
re zhig 'gro po sdod do zhes/
ji ltar 'thad pa nyid du 'gyur//
16. When a goer is not possible without going, how then is it possible [to say]: "a goer stays."
________________________________
བགོམ་ལས་ལྡོག་པར་མི་འགྱུར་ཏེ།
སོང་དང་མ་སོང་ལས་ཀྱང་མིན།
འགྲོ་བ་དང་ནི་འཇུག་པ་དང།
ལྡོག་པ་ཡང་ནི་འགྲོ་དང་མཚུངས།།
17. bgom las ldog par mi 'gyur te/
song dang ma song las kyang min/
'gro ba dang ni 'jug pa dang/
ldog pa yang ni 'gro dang mtshungs//
17. There is no reversal of motion*, nor of what has gone [and] what has not [yet] gone. [Reversal of] going, engagement [to stay] and reversal [of staying] are similar to going.
- Ts. 105 connects the "reversal of motion" with the "starting to stay". Skt. seems explicitly to mention "staying". In the following line, Ts. explains that there is no reversal of motion in either what has gone or not yet gone because both are devoid of going. "Reversal of motion" seems to mean simply "stopping." Ts’s comm. on line c-d is difficult to trace, suggesting that he may be following a different version of the root text. My rendition of c-d is tentative. K. 127 has: "Movement, commencement and cessation (of movement) are all comparable to motion."
________________________________
འགྲོ་བ་དེ་དང་འགྲོ་བ་པོ།
དེ་ཉིད་ཅེས་ཀྱང་བྱར་མི་རུང།
འགྲོ་བ་དང་ནི་འགྲོ་བ་པོ།
གཞན་ཉིད་ཅེས་ཀྱང་བྱར་མི་རུང།།
18. 'gro ba de dang 'gro ba po/
de nyid ces kyang byar mi rung/
'gro ba dang ni 'gro ba po/
gzhan nyid ces kyang byar mi rung//
18. It is inappropriate to say: "going and a goer are the same." It is inappropriate to say: "going and a goer are different."
________________________________
གལ་ཏེ་འགྲོ་བ་གང་ཡིན་པ།
དེ་ཉིད་འགྲོ་པོ་ཡིན་གྱུར་ན།
བྱེད་པ་པོ་དང་ལས་ཉིད་ཀྱང།
གཅིག་པ་ཉིད་དུ་ཐལ་བར་འགྱུར།།
19. gal te 'gro ba gang yin pa/
de nyid 'gro po yin gyur na/
byed pa po dang las nyid kyang/
gcig pa nyid du thal bar 'gyur//
19. If whatever is going were a goer, it would follow that the actor and the act would be the same too.
________________________________
གལ་ཏེ་འགྲོ་དང་འགྲོ་བ་པོ།
གཞན་པ་ཉིད་དུ་རྣམ་བརྟག་ན།
འགྲོ་པོ་མེད་པའི་འགྲོ་བ་དང།
འགྲོ་བ་མེད་པའི་འགྲོ་པོར་འགྱུར།།
20. gal te 'gro dang 'gro ba po/
gzhan pa nyid du rnam brtag na/
'gro po med pa'i 'gro ba dang/
'gro ba med pa'i 'gro por 'gyur//
20. If going and a goer were conceived as different, there could be going without a goer and a goer without going.
________________________________
གང་དག་དངོས་པོ་གཅིག་པ་དང།
དངོས་པོ་གཞན་པ་ཉིད་དུ་ནི།
གྲུབ་པར་གྱུར་པ་ཡོད་མིན་ན།
དེ་གཉིས་གྲུབ་པ་ཇི་ལྟར་ཡོད།།
21. gang dag dngos po gcig pa dang/
dngos po gzhan pa nyid du ni/
grub par gyur pa yod min na/
de gnyis grub pa ji ltar yod//
21. If things are not established as the same and as different, how can they be established?
________________________________
འགྲོ་བ་གང་གིས་འགྲོ་པོར་མངོན།
འགྲོ་བ་དེ་ནི་དེ་འགྲོ་མིན།
གང་ཕྱིར་འགྲོ་བའི་སྔ་རོལ་མེད།
གང་ཞིག་གང་དུ་འགྲོ་བར་འགྱུར།།
22. 'gro ba gang gis 'gro por mngon/
'gro ba de ni de 'gro min/
gang phyir 'gro ba'i snga rol med/
gang zhig gang du 'gro bar 'gyur//
22. That very going by which a goer is made evident does not [enable a goer to] go. Because there is no [goer] before going, who would be going where?
________________________________
འགྲོ་བ་གང་གིས་འགྲོ་པོར་མངོན།
དེ་ལས་གཞན་པ་དེ་འགྲོ་མིན།
གང་ཕྱིར་འགྲོ་པོ་གཅིག་པུ་ལ།
འགྲོ་བ་གཉིས་སུ་མི་འཐད་དོ།།
23. 'gro ba gang gis 'gro por mngon/
de las gzhan pa de 'gro min/
gang phyir 'gro po gcig pu la/
'gro ba gnyis su mi 'thad do//
23. [A going] which is other than the going by which a goer is made evident does not [enable a goer to] go. Because it is impossible for going to be twofold within a single goer.
________________________________
འགྲོ་པོ་ཡིན་པར་གྱུར་པ་ནི།
འགྲོ་རྣམ་གསུམ་དུ་འགྲོ་མི་བྱེད།
མ་ཡིན་པར་ནི་གྱུར་དེ་ཡང།
འགྲོ་རྣམ་གསུམ་དུ་འགྲོ་མི་བྱེད།།
24. 'gro po yin par gyur pa ni/
'gro rnam gsum du 'gro mi byed/
ma yin par ni gyur de yang/
'gro rnam gsum du 'gro mi byed//
24. One who is a goer does not go in the three aspects of going. Also one who is not [a goer] does not go in the three aspects of going.
________________________________
ཡིན་དང་མ་ཡིན་གྱུར་པ་ཡང།
འགྲོ་རྣམ་གསུམ་དུ་འགྲོ་མི་བྱེད།
དེ་ཕྱིར་འགྲོ་དང་འགྲོ་པོ་དང།
བགྲོད་པར་བྱ་བའང་ཡོད་མ་ཡིན།།
25. yin dang ma yin gyur pa yang/
'gro rnam gsum du 'gro mi byed/
de phyir 'gro dang 'gro po dang/
bgrod par bya ba'ang yod ma yin//
25. One who is and is not [a goer] also does not go in the three aspects of going. Therefore, going and a goer and also that which is gone over do not exist.
________________________________
འགྲོ་བ་དང་འོང་བ་བརྟག་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་གཉིས་པའོ།།
'gro ba dang 'ong ba brtag pa zhes bya ba ste rab tu byed pa gnyis pa'o//