yul

From Rangjung Yeshe Wiki - Dharma Dictionary
Jump to navigation Jump to search
yul
* saṃ.
  1. viṣayaḥ i. deśaḥ — ka ling ga yi yul du sngon/ /mi bdag dgra ni nyams byed pa/ /grangs med rnam gnon grags pa can/ /dpal ldan mya ngan med ces gyur// purā kaliṅgaviṣaye nṛpatiḥ śatrubhaṅgakṛt śrīmānabhūdaśokākhyaḥ prakhyātāsaṃkhyavikramaḥ a.ka.265kha/32. 3; yul nas can du song ngo// yavanaviṣayaṃ gataḥ vi.va.285ka/1.102; rigs kyi bu nga'i yul na gnas pa'i sems can 'di dag kyang phal cher srog gcod pa byed pa ime ca kulaputra madviṣayavāsinaḥ sattvāḥ yadbhūyasā prāṇātipātinaḥ ga.vyū.26ka/123; deśaḥ — yul ma ga d+ha dag na yang rgyal po pad ma chen po zhes bya bas rgyal sridbyed du bcug go// magadhadeśe mahāpadma iti nāma rājā rājyaṃ karoti sma vi.va.2ka/2.74; lha yul kha cig na ni mang po tshogs pa dbang bgyid do// yul kha cig na ni rgyal po dbang bgyid do// deva keciddeśā gaṇādhīnāḥ kecidrājādhīnāḥ a.śa.240ka/220; gang gi tshe dge 'dun gyi nang ngam grong ngam yul lam ljongs su bsod snyoms kyi phyir gnas par 'dod pa yadā saṅghe vā grāme vā deśe vā janapade vā bhikṣāhetorvihartukāmo bhavati a.śa.253ka/232; rāṣṭram— shi bi pa rnams'khrugs par gyur nas … /rgyal po khyod ni yul nas 'byin// rāṣṭrātpravrājayanti tvāṃ kupitāḥ śibayo nṛpa jā.mā.50ka/58; pha rol gyi yul thams cad ladus ma yin pa'i char dbab par bgyi'o// sarvapararāṣṭrāṇi ca vikālavṛṣṭimutsṛjāmaḥ sa.du.128ka/206; janapadaḥ — lho phyogs kyi rgyud 'di nyid na yul mig gsum pa zhes bya ba yod de ayamihaiva dakṣiṇāpathe trinayano nāma janapadaḥ ga.vyū.392ka/98; bud med dang skyes pa dangri dang 'bab chu dang rdzing rnam pa sna tshogs kyis mdzes par byas pa'i yul strīpuruṣa…vividhagirinadītaḍāgopaśobhitaṃ janapadam la.a.91ka/38; grong dang grong khyer dang ljongs dang yul thams cad sbyin par yang 'o dod kyis bsgo'o// grāmanagaranigamajanapadapradānāni codghoṣayāmāsa ga.vyū.169ka/252; maṇḍalam — lag na rdo rje de ni kha che'i yul yin te (eṣa vajrapāṇe kāśmīrama) ṇḍalam vi.va.120ka/1.8; vijitam — rgyal po de'i yul du ri 'or ba zhig sdo bar gyur nas tasya rājño vijite anyatamaḥ kārvaṭiko viruddhaḥ vi.va.210ka/1.84; de nas rgyal pos gnod sbyin dam gyi 'og tu bcug nas yul thams cad du dril bsgrags te tato rājñā guhyakaṃ pratijñāyāṃ pratiṣṭhāpya sarvavijite ghaṇṭāvaghoṣaṇaṃ kāritam a.śa.108kha/98; pattanam — bdag cag yul ni gnyis ka las/ /rab tu ring du dong bar gyur/ /rgya mtsho 'di ni spu gri phreng/ /de bas bzlog la 'bad par gyis// sudūramapakṛṣṭāḥ smaḥ pattanadvitayādapi khuramālī samudro'yaṃ tadyatadhvaṃ nivartitum jā.mā.82ka/94; jā.mā.79kha/92 ii. cakṣurādigrāhyaḥ — de ni sngar rig pa'i dngos po don yul du gang la yod pa de ni don can sa pūrvasaṃvidito bhāvo'rtho viṣayo'syeti tadartham ta.pa.241kha/198; yul rnams ni rmi lam lta bu ste/ tshim par mi nus pa ngoms par mi nus pa'o// svapnopamā viṣayā atarṣakā atṛptikarāḥ śi.sa.142ka/136; zang zing nimyang ba dang phyi rol gyi yul la mngon par chags pa dang āmiṣam…svādo bāhyaviṣayābhiniveśaḥ la.a.127ka/73; 'du shes ni yul la mtshan mar 'dzin pa'o// saṃjñā viṣayanimittodgrahaṇam tri.bhā.151kha/41; gocaraḥ — de ni mig gi shes pa'i yul// tadakṣajñānagocaram ta.sa.72kha/675; rūpam — mngon sum ni gzung ba'i yul la phyin ci ma log pa yin no// pratyakṣaṃ tu grāhye rūpe na viparyastam nyā.ṭī.41ka/47; ajiram — a dzi raM ni yul dang dbus (? lus ) // ajiraṃ viṣaye kāye a.ko.231ka/3.3.181; ajanti gacchantīndriyāṇyatreti ajiram aja gatikṣepaṇayoḥ a.vi.3.3.181 iii. = spyod yul gocaraḥ — shA ri'i bu don 'di ni de bzhin gshegs pa'i yul te/ de bzhin gshegs pa'i spyod yul lo// tathāgata– viṣayo hi śāriputrāyamarthastathāgatagocaraḥ ra.vi.75ka/2; 'di ltar gzhan yang 'di dpyad pa'i yul du byas nas ut+pa la dri la sogs pa las shin tu tha dad pa yin te tathedamaparaṃ vicāraviṣayāpannamindīvaraṃ gandhādibhyo'tyantabhinnam vā.ṭī.72kha/28; mdzes ma de ni ri+i mo yi/ /yul du ji ltar 'gro bar 'gyur// kathamālekhyaviṣayaṃ yāti sā priyā a.ka.104kha/10.52; gocaraḥ — mngal la sogs par rtsod pa'i yul du gyur pa'i dang po'i rnam par shes pa rgyud gcig pa zhes bya ba ma yin te garbhādau prathamaṃ vijñānaṃ vivādagocarāpannaikasantānikaṃ na bhavati ta.pa.106ka/663; rnam shes sa bon kyang/ /lta ba'i yul la rab tu g.yo// vijñānabījaṃ hi spandate dṛṣṭigocare la.a.93ka/40; āyatanam — rgyal po shin tu bzod dka' 'di/ /rnam par 'byor la chags shing rmongs/ /bdag gi snying rje'i yul gyur pas/ /gnod byed gyur kyang gsad mi 'os// eṣa duṣprasaho rājā lubdho vibhavamohitaḥ na vadhyaḥ sāparādho'pi kāruṇyāyatanaṃ mama a.ka.28ka/3.103 iv. bhogasādhanam — shin tu che ba'i rmongs pas blo bcom re ba'i 'ching ba brtan po yis/ /yul gyi bde ba'i tshogs la sems byed skyes bu rnams kyi rtse dga' 'joms// bahulataramohāhatadhiyāṃ sthirairāśābandhairviṣayasukhajālaṃ kalayatām …puṃsāṃ kila vilasitaṃ saṅkalayati a.ka.21ka/52.15; seng ge dag kyang 'brog na gnas shing yul dang rnam bral 'jigs pa med la gtong ba'i ngang tshul can zhes pa ni mi bskyod pa'o// siṃhaścaikāntavāsī viṣayavirahito nirbhayastyāgaśīlaḥ, akṣobhyaḥ vi.pra.165kha/3.142; sbom zhing thung la yan lag brtan ldan shin tu sra ba'i yul dang skra ni sbom pa glang chen ma zhes pa ste spyan ma'o// sthūlā kharvā dṛḍhāṅgī sukaṭhinaviṣayā hastinī sthūlakeśeti locanā vi.pra.165kha/3.142 v. ālambanam — 'di ni khyab pa'i yul bstan pa'i dpe yin no// ayaṃ vyāptipradarśanaviṣayo dṛṣṭāntaḥ nyā.ṭī.79kha/212; ārambaṇam — gegs kyang yang dag pa ma yin pa'i dngos po rgyu mtshan gyi yul yid la byed pa sngon du 'gro ba can bag la nyal ba dang kun nas ldang ba dang ldan pas 'dod chags dang zhe sdang dang gti mug skye'o// vibandhaḥ punarabhūtavastunimittārambaṇamanasikārapūrvikā rāgadveṣamohotpattiranuśayaparyutthānayogāt ra.vyā.81ka/13
  2. deśaḥ, sthānam — shing sha pa mang du yod pa'i yul na pracuraśiṃśape deśe nyā.ṭī.51ka/106; don gyi yul du skyes bu gtong bar byed pa'am skyes bu'i yul du don 'gugs par byed pa ni de thob par byed pa ma yin te na cārthadeśaṃ puruṣamupasarpayadarthaṃ vā puruṣadeśamānayat tatprāpakaṃ bhavati ta.pa.237kha/946; sgo'i bu ga'i gseb kyi yul na nor bu'i 'od gnas pa la nor bur 'dzin pa'i shes pa ni kuñcikāvivaradeśasthāyāṃ maṇiprabhāyāṃ maṇigrāhi jñānam nyā.ṭī.38kha/25; chu'i yul du gnas pa'i nyi ma'i 'od g.yo ba'i chos can gyis jaladeśasthena bhānavīyena tejasā prasyandanadharmaṇā ta.pa.148ka/748; rna ba'i yul du 'ongs pa nyid 'dzin pa'i phyir karṇadeśamāgatasyaiva grahaṇāt ta.pa.185kha/832; dik — gang la ma 'khrul yid kyis ni/ /nub dang 'brel 'dod gyur pa la/ /kun dga' grong sogs kyis mtshan pa'i/ /yul der de nyid yin par goms// abhrāntamānasāsaṅgī yatrāstamaya īkṣitaḥ svabhyastā saiva dik tatra grāmārāmādilakṣitā pra.a.165ka/514; lus can dag ni gdon mi za bar pha rol dang tshu rol gyi yul gyi rnam par dbye ba ldan par 'gyur dgos so// avaśyaṃ hi pūrvāparadigbhāgena bhāvyaṃ mūrtimatām pra.a.200kha/556; gocaraḥ — chu dang 'o ma yul thag ring bar gnas pa na de dang 'byar ba nyams su myong ba ni ma yin pa'i phyir na hi salilaṃ payaso davīyasi gocare vartamānamanubhavati tatsaṃśleṣam ta.pa.183ka/827
  3. lokaḥ — de rnams grags pa lha yul du yang grags// yaśo yadeṣāṃ suralokamapyagāt jā.mā.26ka/30; yi dwags yul dang dud 'gro dman par gnas par 'gyur// nivasati pitṛloke hīnatiryakṣu caiva jā.mā.94ka/108
  4. deśabodhakapūrva– padamātram — yul na lan dar nālandāyām abhi.sphu.117ka/812; yul bA rA Na sI'i ras vārāṇaseyaṃ vastram abhi.sphu.308kha/1180; dra.— yul lnga len par rgyal po gnyis byung ste pañcālaviṣaye dvau rājānau babhūvatuḥ vi.va.202kha/1.77; yul nas can du song ngo// yavanaviṣayaṃ gataḥ vi.va.285ka/1.102; lho phyogs kyi rgyud 'di nyid na yul nags tshal na gnas pa zhes bya ba yod de ayamihaiva dakṣiṇāpathe vanavāsī nāma janapadaḥ ga.vyū.341kha/61
  5. = yul nyid viṣayatvam — brda'i dus na yod pa'i mthong ba'i yul gyi dngos po nyid ni da ltar yod pa ma yin no// na ca saṅketakālabhāvi darśanaviṣayatvaṃ vastunaḥ sampratyasti nyā.ṭī.42ka/53; viṣayatā — de'i phyir dmigs pa'i mtshan nyid du gyur pa las ma dmigs pa'i phyir/ ri bong gi rwa bzhin du med pa'i tha snyad kyi yul yin no// ata upalabdhilakṣaṇaprāptasyānupalabdheḥ śaśaviṣāṇavadasadvyavahāraviṣayatā ta.pa.169kha/57; gocaratvam — dri med rnam par rtog med dang/ /rnal 'byor rnams kyi yul yin phyir// vaimalyādavikalpatvādyogināṃ gocaratvataḥ ra.vi.118kha/87;
  • pā.
  1. viṣayaḥ i. rūpādayaḥ — gzugs sgra de bzhin dri dang ni/ /ro dang de bzhin reg bya dang/ /chos kyi khams kyi rang bzhin nyid/ /'di rnams yul ni drug tu brjod// rūpaśabdastathā gandho rasasparśastathaiva ca dharmadhātusvabhāvaśca ṣaḍete viṣayā matāḥ he.ta.18ka/56; don lnga po mig la sogs pa rnams de dag nyid kyi yul gang dag yin pa gzugs dang sgra dang dri dang ro dang reg bya rnams pañcārthāsteṣāmeva cakṣurādīnāmindriyāṇāṃ yathāsvaṃ ye pañcaviṣayāḥ rūpaśabdagandharasaspraṣṭavyākhyāḥ abhi.bhā.29kha/30; yul dang dmigs pa dag la bye brag ci yod ce na/ gang la gang zhig byed pa de ni yul yin la/ /gang zhig sems dang sems las byung ba rnams kyis 'dzin pa de ni dmigs pa yin no// kaḥ punarviṣayālambanayorviśeṣaḥ? yasmin yasya kāritraṃ sa tasya viṣayaḥ yaccittacaittairgṛhyate tadālambanam abhi.bhā.40ka/80 ii. ālāpādayaḥ — bshang lam la sogs pa'i las kyi dbang po lnga dang/ smra ba la sogs pa'i las kyi dbang po'i yul lnga ste gudādyāni pañca karmendriyāṇi, ālāpādayaḥ pañca karmendriyaviṣayāḥ vi.pra.253kha/2.65 iii. vikārabhedaḥ — dbang po lnga dang yul lnga dang sa la sogs pa rnams kyi ro drug ni rnam par 'gyur ba bcu drug ste pañcendriyāṇi, pañca viṣayāḥ, pṛthivyādīnāṃ ṣaḍ rasā iti ṣoḍaśa vikārāḥ vi.pra.152kha/1.2 iv. pramāṇasya viṣayaḥ — mngon sum rnam pa bzhi po de'i yul de rtogs par bya ba ni rang gi mtshan nyid yin te tasya caturvidhasya pratyakṣasya viṣayo boddhavyaḥ svalakṣaṇam nyā.ṭī.44ka/70; tshad ma'i yul ni rnam pa gnyis te/ gang zhig rnam par bskyed pa ste gzung bar bya ba dang/ gang zhig zhen par bya ba ste thob par bya ba'o// dvividho hi viṣayaḥ pramāṇasya—grāhyaśca yadākāramutpadyate, prāpaṇīyaśca yamadhyavasyati nyā.ṭī.44kha/71
  2. deśaḥ — yul dang dus gzhan bdag nyid kyis/ /phyi rol rnam kun dmigs pa yin// sarvatrālambanaṃ bāhyaṃ deśakālānyathātmakam ta.pa.179kha/820; gzhan du ni yul dang dus dang rang bzhin gyis bskal ba'i don dmigs pa'i rig byar ma gyur pa rnams la rang gi mngon sum log kyang dngos po med par nges pa med pa'i phyir ro// anyathā cānupalabdhilakṣaṇaprāpteṣu deśakālasvabhāvaviprakṛṣṭeṣvartheṣvātmapratyakṣanivṛtterabhāvaniścayābhāvāt nyā.bi.232ka/117. (dra.— spyod yul/ mi yul/ sa yul/ ).

{{#arraymap:yul

|; |@@@ | | }}